بررسی تطبیقی جنگهای خلفای راشدین

چکیده: براساس آیات متعدد قرآن و سایر آموزه های اسلامی، هم جهاد برای تبلیغ الهی و آزادی بشریت و هم دفاع در مقابل تهاجم بیگانگان به سرزمینهای اسلامی دو اصل مهم و مکمل یکدیگر می باشند. در تقسیم بندی کلان جهاد یا ابتدایی است و یا دفاعی. در متون اسلامی نسبت به امر پیکار و مبارزه با تعابیری همچون جهاد و قتال مشخص شده است.آیاتی از قرآن که بیانگر جنبهایی از امر جهاد پرداخته اند،جنگ وکشتار در آئین مقدس اسلام تنها برای دفاع از خود و آئین الهی و به عنوان آخرین راه کار ممکن مشروع شمرده اند. خلفای راشدین اصطلاحی است که از سوی مسلمانان سنی در اشاره به چهار شخصی است که پس از وفات محمد(ص)به خلافت رسیدند به کار می رود واین چهارتن عبارتند از ابوبکر،عمر،عثمان وعلی(ع) . فتوحات مسلمانان که فتوحات اسلامی نیز نامیده می شود در دوره رسالت محمد (ص)بیشتر حالت دفاعی داشت .گسترش اسلام در سرزمین حجاز بود.فتوحات اسلامی از زمان خلفای راشدین آغاز و تا پایان دوره عثمانیان ادامه یافت. در زمان ابوبکر پس از سرکوبی مخالفان قسمتی از عراق و شام و فلسطین به تصرف مسلمانان در آمددر زمان عمر دمشق بطور کامل فتح شد وبعلبک و حمص با صلح گشوده شد و فتوحات در عراق و سپس ایران نیز پرداخته شد.در زمان عثمان فتوحات در شرق و غرب ادامه یافت فتوحات گسترده مسلمانان در سرزمین ایران،ارمنستان،آسیای صغیر،آفریقا ودیگر مناطق بود.علی (ع)با رسیدن به خلافت،کوفه را مرکز خلافت ساخت و فتوحات در زمان علی(ع)برای اصلاح وضع داخلی متوقف گردید.جنگهای سه گانه داخلی در حکومت امام علی(ع)علیرغم میل باطنی آن حضرت بر ایشان تحمیل شددر جنگ اول(جمل) به سه عامل:داعیه حکومت و عدم تحمل عدل توسط طلحه و زبیر وبهانه خون خواهی عثمان از سوی عایشه. جهاد با قاسطان: مهمترین علت وقوع جنگ صفین سر پیچی معاویه از بیعت با حضرت علی (ع) به بهانه شرکت حضرت در قتل عثمان بوده است که در آستانه پیروزی کامل امیر مومنان (ع)، با حیله عمرو عاص جنگ پایان پذیرفت و با جریان حکمین، امام از برخی خواسته های خویش موقتا و بر حسب ضرورت و تحمیل دست برداشت. جهاد با مارقان: فرقه خوارج یکی از فرقه های اسلامی است، که در سال 37 در جریان جنگ صفین و مسئله حکمیت پدید آمد. آنان عده ای از سپاهیان حضرت علی (ع) بودند که در آغاز از معاویه و عمرو عاص فریب خورده و با پیشنهاد حکمیت از طرف معاویه موافقت کردند. امام علی را به قبول آن وادار کردند. ولی پس از آن که قرارداد آتش بس و آیین نامه حکمیت به امضای طرفین رسید و عمرو عاص در حکمیت نیرنگ نمود، آنان که تازه به اشتباه خود پی برده بودند، به جای آن که خود را نکوهش کنند و از امام علی عذر بخواهند، مرتکب اشتباه بزرگ تری شده و حکمیت را اساساً مردود دانسته و آن را مخالف با حکم خدا انگاشته، ارتکاب آن را مایه شرک و کفر اعلان کردند. از این رو از امام خواستند که از کرده خود توبه کند و عهدنامه آتش بس را نقض کرده، جنگ با معاویه را از سرگیرد.